11 Ocak 2017 Çarşamba

Menemen Olayı (Kubilay Olayı)


Kubilay, 1930 yılında İzmir'in Menemen ilçesinde asteğmen olarak görevini yapmaktaydı.


Gelişim, Şeyh Esad'ın Manisa'da Nakşibendi tarikatını yaymak için bir adamını görevlendirdiği ve Manisa tarafından gelen sarıklı ve cübbeli olamak üzere 6 kişi, 23 Aralık 1930 tarihinde sabah namazı sonrası camiden aldıkları yeşil sancağı yola dikerek silah zoruyla etraflarına adam toplamaya başladılar. Tarikata 5 kişi daha toplandılar aralarında Giritli Derviş Mehmet camide kendini Mehdi olarak tanıttı ve dini korumak adına geldiklerini söyledi. Arkalarında 70 bin kişilik Halife ordusunun olduğunu öğle saatlerine kadar tarikat altında toplanmayan kişileri kılıçtan geçirileceği söylendi. Bayrağın çevresinde dönerek tekbir getirmeye, zikretmeye ve ''Şapka giyen kafirdir! Yakında yeni şeriata dönülecektir.'' diyerek isyan harekatı başlatmak istendi. 


Müdahale, ilçedeki olayların duyulmasıyla alay komutanı, Kubilay'ı isyanı bastırması için olay yerine gönderdi. Harekatı bastırmak için bir manga askerle olay yerine geldi. Askerlerin yanından ayrılarak yanlarına giderek teslim olmaları çağrısında bulundu. Tarikat adına toplanan kişiler ateş açarak Kubilay'ı yaraladı. Bunu gören askerler tarafından karşı ateş açıldı. Askerlerin tüfeklerinde manevra fişekleri olduğu için bir etkisi olmadı. Derviş Mehmet ''Bana kurşun işlemiyor.'' diyerek halkı kandırmaya çalıştı. Derviş Mehmet ve arkadaşları Kubilay yaralı halde sığındığı cami avlusunda buldular. Derviş Mehmet, Kubilay'ın kafasını testere yardımıyla keser. Kesik başı ip ile yeşil bayrağın dikili olduğu sopaya bağlarlar. Olay yerine yetişen 2 bekçi de açılan ateş sonucu ölür. Olay yerine daha çok birlik gider ve çatışma başlar. Göstericilerden bazıları ölür diğerleri de yakalanır.     


Ankara'da Duyulması, 27 Aralık 1930 tarihi günü Dolmabahçe Sarayı'nda Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığını yaptığı toplantı da bu konu üzerinde konuşuldu. Kubilay olayı Mustafa Kemal'i çok kızdırmıştı. Toplantı da ilçenin haritadan silinmesini emretti. Ertesi gün yani 28 Aralık günü ''Böyle bir emir verirsem, uygulamayın, sonra bir daha sorun'' demiştir. Aynı gün orduya gönderdiği başsağlığı telgrafında ''Büyük ordunun kahraman genç zabiti ve Cumhuriyetin mefkureci muallim heyetinin kıymetli uzvu Kubilay Bey temiz kanı ile cumhuriyet hayatiyetini tazelemiş ve kuvvetlendirmiş olacaktır.'' dedi. Ayrıca sözlerinde ''Mürtecilerin gösterdiği vahşet karşısında Menemen'deki ahaliden bazılarının alkışla tasvipkar bulunmalarının bütün cumhuriyetçi ve vatanseverler için utanılacak bir hadise'' olduğunu belirtir.  


Sıkıyönetim ve Yargılanma, 1 Ocak 1931 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile İzmir'in Menemen ilçesi, Manisa ve Balıkesir'in merkez ilçelerinde sıkıyönetim ilan edilmiş ve 1. Kolordu Komutanı Vekili başkanlığında Divanı Harp kurulma kararı alınmıştır. Ayrıca İsmet Paşa konuşmasında ''Kubilay olayı yüzlerce seneden beri dini siyasete alet eden bütün hareketlerin yeniden ortaya çıkmasıdır. Bu zavallılar laikliğe karşı gelerek şeriat istemektedirler. Gerçekte ise menfaatlerini kaybetmişlerdir. Onu istiyorlar...'' dedi. 7 Ocak 1931 yılında İzmir'de Mustafa Kemal Paşa başkanlığında ikinci toplantı yapıldı. 105 Sanığın 15 Ocak günü itibariyle Divanı Harp'te yargılanmaya başlandı. 


Mahkeme Kararı, 24 Ocak 1931 tarihi günü iddianame okundu ve 29 Ocak günü 37(Biri öldü) kişinin idamı, 27 kişinin beraat edilmesi ve 41 kişinin hapis cezası verilmesi ile Meclise sunulmuştur. Türkiye Büyük Millet Meclisi 6 kişinin yaşlarının küçük olması nedeniyle ölüm cezaları ağır hapse ve ayrıca 2 kişinin daha ölüm cezasının hapse çevrilmiştir. 28 sanık ise 3 Şubat 1931 tarihi gecesi Menemen'de idam cezası uygulandı. Sıkıyönetim uygulaması 28 Şubat'ta Manisa ve Balıkesir'de 8 Mart'ta da Menemen'den kaldırıldı. 


Şehit Kubilay Anıtı,1932 yılında yapılmıştır. Elinde mızrağıyla ufka doğru bakan heykel Türk gençliğini temsil eder. Atatürk'ün Gençliğe Hitabesi'de yer alır. Ayrıca heykelin sol tarafındaki sütunda olayda ölen bekçi Şevki ve sağ tarafındaki sütunda ise bekçi Hasan temsil eder.   


İfadelerİfadeler